Tuuja
Hiikni adda addaa muraasni Tuujoota ykn gurmuujiilee jira, garuu namoonni baay'een gurmuu urjiilee akka garee urjiileetti yaadu. Urjiileen halkan arguu dandeessan bakka lafa irra jirtuu fi yeroo waggaa irratti hundaa'a. Yeroo baayyee, garee urjiilee samii keessatti boca addaa fakkaatanii fi maqaan isaaniif kennamedha. Urjiileen tokko tokko Tuujootan tokko keessa jiran walitti dhihoo yoo ta’an kaan immoo baay’ee fagoo ta’uu danda’u. Gurmuun Urjiileen maqaa meeshaalee, bineensotaa fi namootaa yeroo dheeraa dura moggaafamaniiru. Har’as Rudessitootni urjiilee fi roobaa fufurgisaa ykn bubutu(meteor) moggaasuuf gurmuu urjiilee fayyadamu.
Yeroo booda aadaan addunyaa maraa waan namoonni argan jedhanii yaadan irratti hundaa’uun maqaa fi baay’ina Tuujoota adda addaa qabaataniiru. Har'a Tuujootan beekamtii argatan 88 jiru
Gareen urjiilee kun "budduqqoo guddaa(big dipper)" jedhama. Yoo sarara urjiilee gidduu jiru hordofte, budduqqoo ykn cilfaa, kan ati soorata qodaa keessaa cuuphuuf itti fayyadamtu fakkaata. Suuraan budduqqoo guddaa kun kan kaafame rudeessaa tokkoon Buufata Hawaa Idil-addunyaa irratti yoo ta'u, garuu yeroo baayyee garee urjiilee kana lafa irraa arguu dandeessu, Madda: NASA/Donald R. Pettit irraa kan fudhatame. Samii halkanii keessatti Tuujoota ykn buruja akkamii arguu dandeessa? Tuujootan halkan arguu dandeessan yeroo waggaa irratti hundaa’u. Lafti waggaatti al tokko naannoo Aduutti naanna'a. Ilaalchi keenya samii halkanii keessaa gara hawaatti yeroo naanna’u ni jijjiirama. Kanaafuu, samiin halkanii halkan hunda xiqqoo adda fakkaata sababiin isaas lafti marsoo ishee keessatti bakka adda addaa irratti waan jirtuuf. Urjiileen halkan hunda bakka halkan duraa turan irraa xiqqoo gara dhihaatti socho’uun mul’atu. Bakki ati lafa irra jirtus urjiilee fi Tuujootan akkamii akka argitu, akkasumas olka’iinsa hangamii samii irratti ol ka’anii akka mul’atan murteessa. Yeroo hunda golaadu Kaabaa kallattii golaadu Kibbaa irraa adda ta’een akeeka. Kana jechuun fakkeenyaaf namoonni Awustiraaliyaa keessa jiran urjii ilaalan ilaalcha samii xiqqoo adda ta’e kan argatan yoo ta’u, Tuujoota muraasa adda ta’an kanneen Ameerikaa keessa jiran irraa arguu danda’u. Yeroo Aduutti naanna’u samiin halkanii akkamitti akka jijjiiramu tilmaamuun xiqqoo nama burjaajessu danda’a. Hundi isaa akkamitti akka hojjetu fakkii armaan gadii kana keessatti ilaaluu dandeessu