Lubbu qabeeyyii xixiqqoo

Maaykirooorgaanizimoonni ykn lubbu qabeeyyii xixiqqoo ykn micirjirtii shifii fi ijaan mul'achuu hin dandeenyedha . Qorannoon lubbuqabeeyyii xixiqqoo kanaa maaykiroobaayoloojii jedhama . Qorannoon kun bara 1675tti Anton van Leeuwenhoek jedhamu jalqabe. Lubbu qabeeyyii xixiqqoo ykn hurraa jalqabaa fullee guddiftuu mataa isaa fayyadamuun argate.

Arkiyaa ykn wirmaat-duree

Arkiyaan Lubbuu qabeeyyii lubbiyyoo tokkoo niwkilaas/wirmaatduree yoo ta'an, akkaataa ramaddii sirna domeenii sadii Carl Wosse 'tti domeenii jalqabaa Lubbuu qabeeyyii lubbuu qaban uumu. Jechi wirmaatduree ykn niwkilaasii duree jedhu niwukilasii fi seelonni biroo meembraaniin marfaman dhabuu jedhamee hiikamuu danda’a. Arkiyaan hiika kana baakteeriyaa waliin qooddatu, isaanis kanaan dura domeenii tokko keessatti walitti gurmaa'anii turan.

Arkiyaan baakteeriyaa irraa amala isaanii fi baayookeemistiriin adda baafamu. Fakkeenyaaf, meembraanonni seelii baakteeriyaa karaa hidhoo isteeriitiin fosfogiliisaayidii irraa kan hojjetamanidha; Meembraanonni Arkiiyaa garuu lipiidota iiteer irraa kan hojjetamanidha. ^[1]

Baakteeriyaa

Baakteeriyaan wirmaat-soboo dha, kana jechuun immoo wirmaata (niwukilasii) fi seelii(lubbiyyoo) biroo meembraaniin(sabagaan)marfame hin qaban. Baakteeriyaan hundi, gosoota baay’ee muraasa baay’ee hin argamne kan akka Tiomargarita , irraa kan hafe, Lubbuu qabeeyyii xixiqqoo fullee guddiftuu malee malee mul’achuu hin dandeenyedha. ^[2]

Wirmaatdhugee ykn niwkilaasii dhugaa

Wirmaatdhugeeyyin baakteeriyaa fi arkiiyaa irraa adda kan ta’anii fi caasaa seelii/luubbiyyoo jalaa kan akka niwukilasii ykn wirmaataa, dhagnoota Golgii fi saayitoopilaasmii ykn hammataa sugaa fi maaytrookondoriyaa ykn caas-humnee of keessaa qabaacha.

Pirootistaa

Yukaariyoota/wirmaat dhugee keessaa pirootiistonni Lubbuu qabeeyyii shifargaa lubbiyyoo tokkoo ta’aniidha. Domeeniin kun Lubbuu qabeeyyii adda addaa kanneen ramaduun rakkisaa ta’e of keessaa qaba. ^[3] micirjirtoonnii lubbiyyoo hedduu qaban hedduun pirootiistota. Lakkoofsi gosoota Protista keessa jiran hin beekamu. Kunis naannoo kana keessatti gosootni adda ta’an baay’ee muraasa waan ta’aniif.

Fangiiwwan ykn Raacitii

Raacitiin Lubbuu qabeeyyii seel-qeenxee(Baaq-lubbiyyoo) mootummaa fangasootaa keessatti ramadamudha. Caasaaleen lubbiyyoo raacitii keessatti argaman cicha lubbiyyoo,Haguuggee lubbiyyoo, wirmaata,vaakiyuulii, maayitookondiriyaa, raayiboosomoota, saayitoopilaazimii dha.Raacitiin uumamaan qola firii biqiltootaa irratti argama.

Saaphaphuwwan

Jechi saaphaphuu jedhu garee bal’aa Lubbuu qabeeyyii lubbuu qaban adda addaa garee gita adda addaa irraa fi qoqqoodinsa taksonomii adda addaa keessatti bakka bu’uudha. Walumaagalatti, Lubbuu qabeeyyii biqiltoota bishaan keessa jiraatan kanneen caasaa walhormaataa salphaa qabaniifi nyaata oomishanii, irra caalaan isaanii jirma, hidda, baala ykn raayizoomii dhugaa hin qabne jechuu keenya. Addunyaa guutuutti, jechuunis galaana, qaama bishaan soogidda qabuu fi kutaalee lafaa jiidha qaban keessatti raabsamu. Irra caalaan isaanii maaykirooskoopii yoo ta’an, muraasni garuu baay’ee guddaa dha. Fakkeenyaaf, marga galaanaa tokko tokko dheerinni isaa hanga meetira 5 guddachuu danda’a. ^[4]

saphaphuu magariisaa garee bal’aa kan ta’ee fi niwuukilaasii hedduu kan of keessaa qabu yoo ta’u, isaanis hojii footosinteesii ykn qophifa raawwachuu danda’u. Algee magariisaa tokko tokko pirootistiitti ramadamus, algee biroo kan akka kiloorofaayitaa biqiltootaatti ramadamu. Fanjiiwwan magariisaa lubbiyyoo tokko qaban kan akka Kilaamidoomonaas baay'een jiru .

Madda wabii

↑ De Rosa, M.; Gambacorta, A.; Gliozzi, A. (1 March 1986). "Structure, biosynthesis, and physicochemical properties of archaebacterial lipids". Microbiol. Rev. 50 (1): 70–80. doi:10.1128/mmbr.50.1.70-80.1986. PMC 373054. PMID 3083222
↑ Schulz, H.; Jorgensen, B. (2001). "Big bacteria". Annu Rev Microbiol. 55: 105–37. doi:10.1146/annurev.micro.55.1.105. PMID 11544351
↑ Cavalier-Smith T (1 December 1993). "Kingdom protozoa and its 18 phyla". Microbiol. Rev. 57 (4): 953–994. doi:10.1128/mmbr.57.4.953-994.1993. PMC 372943. PMID 8302218.
↑ https://www.lenntech.com/eutrophication-water bodies/algae.htm#ixzz6aq4M83Vi

[1] De Rosa, M.; Gambacorta, A.; Gliozzi, A. (1 March 1986). "Structure, biosynthesis, and physicochemical properties of archaebacterial lipids". Microbiol. Rev. 50 (1): 70–80. doi:10.1128/mmbr.50.1.70-80.1986. PMC 373054. PMID 3083222

[2] Schulz, H.; Jorgensen, B. (2001). "Big bacteria". Annu Rev Microbiol. 55: 105–37. doi:10.1146/annurev.micro.55.1.105. PMID 11544351

[3] Cavalier-Smith T (1 December 1993). "Kingdom protozoa and its 18 phyla". Microbiol. Rev. 57 (4): 953–994. doi:10.1128/mmbr.57.4.953-994.1993. PMC 372943. PMID 8302218.

[4] ttps://www.lenntech.com/eutrophication-water bodies/algae.htm#ixzz6aq4M83Vi

[1]

[2]

[3]

[4]