Wangoo 2021

Adjective

a

1. qubee jalqabaa kan afaan Ingilizii. 2. barnoota irratti, qabxii hojii sadarkaa ol'aanaatiif, kennamu, tokko

aardvark

awwaaldiigessa, olokee

aardwolf

golloo (gosa waraabessaa qalloo)

aback

I. rifachuu, na'uu. 2. duubatti hafuu

abacus

caasaa sibiilaa gaggabaabduu kan waanti akk sibiilaa yookiin callee irra naqame (kan dur daa'ima lakkoofsa ittiin barsiisan)

abandon

1. guutummaatti dhiisuu. 2. ganuu

abandoned

1. kan gutame, kan dhiisame, duwwaa. 2. duubatti kan hafe.

abase

I. qaana'uu. salphachuu, salphisuu 2. aankii loltummaa fi kkf gad butuu

abasement

salphina

abashed

qaana'uu, yeella'uu, saalfachuu

abate

laafuu, qabbanaa'uu, callisuu

abattoir

lafqalii, maggoraa, qeeraa

abbess

bulchituu gamoo/gadaamii dubartootaa

abbey

gadaamii

abbot

bulchaa gadaamii

abbreviate

gabaabsuu (jecha), gabaajeen barreessuu

abbreviation

gabaajee

abdicate

I. aangoo ofii fedhiin dhiisuu 2. ittigaafatamummaa ofii sirriitti bu'uu dhabuu

abdomen

huffaa, garaa

abduct

butuu, ukkaamsanii fuudhanii deemuu

abduction

butii, ukkaamsanii fuudhanii deemuu

aberration

Waan baratame tokko irraa maquu

abet

namni tokko waan dogoggoraa yookiin waan sirrii hin taane akka hojjetu jajjabeessuu ykn gargaaruu

abettor

hojii gadhee yookiin waan gaarii hin taaneef nama nama kakaasu

abeyance

yeroodhaaf hojiirra akka hin oolle waan ittifame

abhor

jibbuu, balfuu

abhorrent

fokkisaa, fokkistuu, fucungee

abide

1. obsuu 2. bakka tokko turuu

abiding

yeroo dheeraaf kan turu, waara'aa

ability

dandeettii

abject

salphaa, kan salphatee

abjure

waan tokko dhiisuuf kakachuu yookiin waadaa galuu (amantii, mirgaafi kkf)

ablaze

1.garmalee kan gubatu. 2. miidhagaa, gammachiisaa.

able

1. dandeettii, humnaa fi beekumsa kan qabu. 2. kan danda'u.

ablutions

harka yookiin dhaqna dhiqachuu (kees. wayita sagaduuf jedhanitti)

abnegate

of ganuu

abnormal

waan beekamu yookiin waan

barame irraa adda kan ta'e, waan keessummaa.

aboard

doonii, baaburaa fi xiyyaara kan yaabbatan.

abode

mana, bakka jireenyaa

abolish

dhabamsiisuu, barbadeessuu, haquu

abominable

1. suukanneessaa, jibbisiisaa 2. baay'ee gadhee

abominate

jibbuu, balfuu

abomination

suukanneessaa, jibbisisaa

aboriginal

durii jalqabee lafa tokko irra kan jiraate, abbaa biyyaa

aborigine

biyya tokko keessa durii jalqabee namoota jiraachaa turan, abba biyyaa

abort

1. ulfa ofirraa baasuu 2. gatachuu

abortion

ulfa-baasuu, hankaassa

abortive

karoora hin milkoofne, bu'aa-maleessa

abound

baay'inaan argamuu

about

waa'ee

above

irra, irra-keessa, ol

abrade

riguu, quncisuu

abrasion

dhagna hooquudhaan gogaan akka dheekkamu taasisuu, horbobbuu

abrasive

saakarraa'aa, wayita tuqan waan nama quuqu

abreast

wal cinaa (kallatti tokkotti garagaluudhaan yookiin kallatti tokkotti fuulleffachuudhaan)

abridge

gabaabsuu (katabbii kitaabaa fi kkf)

abridgment

katabbii gabaabbate (waan akka asoosamaafi kkf)

abroad

biyya alaa, biyya bakkee

abrogate

diiguu, dhabamsiisuu

abrogation

diguu (seera)

abrupt

1. waan itti hin yaadamiin, waan tasaa 2. addaan kukkutuu (haasaa)

abruptly

akka tasaa

abruptness

1. addaan ciccituu (sagaleedhaaf) 2. addaggummaa, kabajaa agarsiisuu dhabuu

abscess

dhiitoo malaa qabu

abscond

utuu namni hin beekiin suuta miliquu (akka hin hidhamne)

abseentism

argamuu dhabuu. hafuu (hojiif kkf irraa)

absence

I. argamuu dhabuu 2. hafuu (barnootarraa)

absent

kan hin jirre, kan hafe, kan hin argamne

absentee

bakka silaa argamu qabutti nama hin argamiin hafe.

absolute

hir'ina kan hin qabne, amansiisaa, daangaa maleessa (aangoodhaaf)

absolutely

gonkumaa, tasumaa, abadan, cirayyuu, matumaa

absolution

cubbuu irraa dhiiqamuu, dhiifamuu cubbuu. aagii

absolutism

sirna ol'aantummaa siyaasaa kan gartuu tokkoo kophaa

absolve

1. namni tokko balleessaa yookiin yakka irraa walaba tu'uu isaa labsuu 2. qulleessuu (cubbuu irraa)

absorb

xuuxuu, harkisuu (dhangala'aaf)

absorbent

waanta waan dangala'aa laafaatii xuuxu/harkisu

absorbing

kan qalbii namaa hawwatu, kan xuuxu

absorption

yaadaun liqimsamuuu

abstain

1. sagalee kennuu irraa of qusachuu (filannoo irratti) 2. waan jaallatun gochu irraa of ittisuu.

abstemious

1. nama baay'ee hin nyaannee fi hin dhugne. 2. waan barbaadan yookin jaallatan akka fedhanitti argachuu dhabuu.

abstention

Waan tokko gochuu irraa of tiksuu (kees. filannoo irratti sagalee kennuu irraa)

abstinence

waan tokko guutuummaatti lagachuu (saalquunnamtiifi kkf)

abstract

waan yaadumaan mul'atu garuummoo qabatamaan hin jirre (axareeraa, yaada waliigalaa, kan kitaabaafi kkf gabaabaatti cuunfamee kan barreeffame)

abstract noun

maqaa wantoo, killayyaa

abstruse

hubachuuf ulfaataa waan ta'e tokko

absurd

1. waan amansisaa hin taane. kan sababa hin qabne 2.gowwaa, jufunfula

absurdism

waan hiika hin qabne, gochaa gowwaa

abundance

baay'ina, heddumina, cafii

abundant

wacaqa, hedduu, baay'ee, danuu

abuse

1. waan gadheetiif itti fayyadamuu (aangoo fi mirga qaban) 2. miidhuu 3. arrabsuu

abusive

nama nama arrabsu, jecha ulfina namaa sulphisu

abute

arrabsuu

abysmal

1. baay'ee gadhee 2. ol'aanaa guddaa

abyss

qililee, bowwaa gad fagoo

acacia

dhaddacha, ajoo, laaftoo, garbii

academic

I. kan barnootaa, barnootatti 2. hojii barkaan hojjetamu caalaatti dubbisuu fi qu'annoo irratti kan xiyyeeffate.

academy

akkaadaamii

accede

1. bakka ol'aanaa qabachuu (kees. Mootii yookiin giiftii ta'uuf) 2. Walii galuu, wal ta'uu

accelerate

sardamsuu dabaluu

acceleration

sardamsuu

accelerator

meeshaa saffisa makiinaa to'atu kan makiinaa kaassa jiru.

accent

1. akkaataa itti haasa'an ykn dubbatan. 2. axarroo mataa jechootaa irra kaa'amu.

accept

fudhachuu

acceptability

fudhatamummaa

acceptable

fadhatamaa

access

mala ykn daandii waan tokko bira gahuuf nama dandeessisu, odeeffannoo fudhachuuf ykn kaa'achuuf harshama Kompiiteraa banuu

accessible

itti fayyadamuu ykn bira gahuun waan danda'amu.

accession

1. dubamuu, aangoo argachuu, muudamuu 2. Dabala, Edaasa

accessory

1. meeshaalee jijjiirraa makiinaa fi kaameeraa 2. nama yakka hejjechuu irratti nama gargaaru ykn kan akkaataa yakkaa beeku 3. faaya dubartootaa

accident

Balaa

accidental

waan tasaa, waan hin yaadamiin

accidentally

tasa, otoo hin yaadamiin, dimmaa

acclaim

1. waan tokko gammachuudhaan fudhachuu 2. nama tokko uummata fuulduratti leellisuu

acclamation

simannaa o'aa

acclimatize

madaquu

accolade

kamajaa argachuu

accommodate

1. bakka bultii namaaf kennuu 2. yeroo karoora baasan waantota tokko tokko Hubannoo keessa galchuu 3. madaquu 4. gargaaruu

accommodation

1. mana kutaa tokko ykn lama qabu kan keessa jiraachuuf ta'u. 2. walta'insa

accompaniment

1. kan faana deemu, waanta waan kan biraa utubu, jalee 2. waa'ila (muuziqaaf)

accompanist

meeshaa muuziqaa nama taphatu

accompany

1. faana deemuu 2. erga waan tokko namatti kennanii booda waan kan biraa immoo faana kennuu. 3. meeshaa muuziqaa taphachuu

accomplice

tumsaa, tumsituu, baabsituu

accomplish

fiixaan baasuu, raawwachuu

accomplished

kan Ogummaa qabu, sirriitti kan leenjifame

accomplishment

1. waan tokko haala milkaa'een xumuruu 2. kennaa uumamaa 3. milkaawwii

accord

walii galtee, aangoo ykn mirga kennuu

accordingly

haaluma kanaan, kanaaf

accordion

Akkoordiyoonii (gosa meeshaa muuziqaati)

accost

nama hin beekne itti dhiyaatanii haasofsiisuu

account

1. herrega 2. maallaqa mana baankii kaa'ame 3. gabaasa waan tokkoo (kees. poolisiif dhiyaatu)

accountable

gaafatamaa, gaafatamtuu (waan itti gaafatamummaan namarra jirutti)

accountant

herregaa, herregduu

accredit

1. Muuduu (Ambaasaaddara) 2. fudhama kan argate (yaada, amantii fi kkf)

accrue

guddachuu, dabaluu

accumulate

waan tokko suuta walitti qabanii baay'ifachuu.

accumulator

baatirii huna elektirikiin guutamu

accuracy

sirrummaa, dogoggora dhabuu

accurate

sirrii, dogoggora kan hin qabne

accurately

qajeeltootti, dogoggora malee

accursed

abaaramaa, sokkaa'amaa

accusation

himannaa, himata

accusative

aantima, antima

accuse

yakkuu, himachuu

accused

himatamaa, himatamtuu

accuser

himataa, himattuu

accustom

waan tokko itti baruu, of madaqsuu

accustomed

waan beekamaa, waan baratame

ace

1. nama dandeettii guddaa qabu. 2. kaartaa isa ittiin taphatan (lakkoofsa tokko)

acerbity

amala ykn haasaa hamaa

acetic

dhangaggaa'aa

acetylene

gaasii bifa maleessa (C2h2) kan waan akka sibiilaa walitti suphuuf gargaaru

ache

waraansa

achieve

waan barbaadan argachuu

achievement

hojii haala milkaa'aan hojjetamee galma isaa gahe.

acid

asiidii

acidic

asiidawaa

acidity

asiidummaa

acknowledge

1. dhugeeffachuu 2. dhugeeffannaa ofii beeksisuu 3. hoqubaa dhiyeessuu

acknowledgement

1. galata 2. waan tokko beekanii amananii fudhachuu

acme

bantii ykn Fiixee waan tokkoo isa dhumaa

acne

dhukkuba gogaa/coraa (waan akka finnisaa dhaqna irratti akka bahu godhu)

acorn

gosa ija muka qilxuu

acoustic

kan sagalee, saayinsii sagalee fi miira dhageettii

acoustics

1. sagalee wajjin waan walqabate. 2. meeshaa muuziqaa kan humna elektirikii hin barbaanne. 3. qo'annoo sagalee saayinsaawwaa 4. haala sagalee kan gamoo tokko keessaa dhagahamu

acquaint

namni tokko waa'ee waan tokkoo akka beeku gochuu

acquaintance

1. Beekumsa xiqqoo waa'ee waan tokkoo irratti 2. nama beekan garuu immoo kan hagasmara walitti hin dhiyaanne.

acquiesce

mormii tokko malee waan tokko fudhachuu

acquiescence

Waliigaltee (fedhiin)

acquire

argachuu, gonfachuu (beekumsa)

acquisition

argachuu (Qabeenya)

acquit

namni tokko yakka irraa walaba ta'uu isaa beeksisuu

acquittal

murtii namni tokko yakka ittiin himatame irraa bilisa ta'uu hubachiisu

acre

bal'ina lafaa kan iskuwer meetirii 4050

acrid

waan foolii cumaa ykn hadhaa'aa cimaa qabu

acrimonious

1. hadhaa'aa 2.cimaa, jabaa (falmiif)

acrimony

qiriiphaa, akiroobaatii

acronym

qubeelee jalqabaa walitti fiduun jecha uumamu

acronym

qubeelee jalqabaa walitti fiduun jecha uumamu

act

1. gochaa, hojii 2. gochuu, hojjechuu, taphachuu 3. agarsiisa (diraamaaf kkf)

acting

eeggataa, eeggattuu

action

hojmaata, gochaa

activate

si'eessuu, kaasuu

active

si'aawaa, si'ooftuu, hisataa, hisattuu

activity

sochii, hojii

actor

taatoo (dhiiraaf)

actors

taatota

actress

taatoo (dubartii)

actual

1. kan dhugaa, isa sirrii 2. kan amma jiru

actually

dhugaadhumatti

actuate

1. maashiniin akka hojjetu gochuu 2. kakaasuu

acuity

gamnummaa, abshaalummaa, haxxummaa, si'aayina qabaachuu

acumen

dandeettii dafanii murtii kennuu (waa dafanii hubatanii)

acupuncture

mala lilmoo qaqallootiin narvii waraananii wal'aanuu

acute

rakkisaa, cimaa (dhukkubaaf)

ad hoc

kaayyoo addaa tokkoof waan dhaabbate, dursee waan itti hin yaadamiin

ad lib

1. barreeffama osoo harkatti hin qabatii dubbachuu, fakkeessuu 2. utuu hin dhiphatiin

adage

mammaaksa

adamant

nama laafaatti yaada isaa hin jijjiirre

Adam's apple

liqimsituu, lumma, kokkee

adapt

madaqsuu

adaptability

haalota jijijjiramanitti madaquu

adapter

karaa haaraa ta'een waan tokkotti fayyadamuuf meeshaa nama gargaaru.

add

dabaluu, eda'uu

addendum

katabbii akka dabalataatti dhuma irratti barreeffamu

addict

nama araada wayii qabu

addiction

araada, haraaraa

addictive

araachisaa

addition

dabala, edaasa

additional

dabalata, edaasa

additive

quyyifa waan nyaataa fi qorichatti dabalamu

addled

1. diddoo, ajoo, ajeessaa, 2. burjaaja'aa, burjaajoftuu

address

teessuma, teessoo

adduce

dhiyeessuu (akka ragaa ykn fkn itti)

adept

ogeessa, hayyuu

adequate

ga'aa, quubsaa

adhere

1. hordofuu (seera, sirna fi kkf) 2. wayitti qabachuu 3. yaada/kaayyoo tokkotti cichuu, deeggaruu

adherence

deeggartummaa

adherent

deggeraa, deggertuu (jaarmiyaa siyaasaa fi kkf)

adhesion

waan tokkotti qabachuu/maxxanuu

adhesive

haphee

adjacent

wal bira, cinaa kan jiru, itti aanee

adjective

addeessa

adjoining

dhihoo, cinaa kan jiru

adjourn

1. guyyaa birootiif dabarsaa (walga'ii fi kkf) 2. bakka kan biraa deemuu

adjournment

beellama

adjudge

waanti tokko dhugaa ta'uu isaa beeksisuu yookiin akka waan dhugaa ta'etti fudhachuu

adjudicate

1. waldhabdee namoota giddii jiru gad fageenyaan xiinxalanii murtii kennuu 2. dugommii irratti akka abbaa murtii ta'anii hojjechuu

adjunct

1. waan akka miitootti waan tokkotti dabalamee garuu immoo hagasmara barbaachisaa hin taane 2. gochima tokko caalaatti ibsuuf dabalgochima himaaf kanneen fakkaatanitti dabalamu

adjure

jabeessanii gaafachuu

adjust

sirreessuu, tottolchuu (haala haaraa wajjin akka wal fudhatu)

adjustable

akka barbaadanitti sirreeffamuu waan danda'u

adjutant

qondaala loltuu kan dhimma bulchiinsaa fi naamusaatti itti gaafatamaa ta'e.

administer

1. bulchuu, to'achuu 2. hojii irra oolchuu 3. qoricha kennuu

administration

bulchiinsa

administrator

bulchaa, gaggeessaa

admirable

kan dinqisiifamu, dinqisiisaa, maalalchisaa

admiral

qondaala ol'aanaa kan humna galaanaa

admiration

dinqisiifannoo, raajeffannaa, maalalchiifannaa

admire

jajuu, dinqisiifachuu

admirer

leellisaa, leelliftuu

admissible

waan fudhatama qabu rakkina kan hin qabne

admission

1. waan balleessan tokko amananii fudhachuu 2. seenuu 3. gatii seensaa

admit

1. amanuu (balleessaa) 2. akka seenuuf eeyyamuu

admittance

mirga seensaa

admixture

makaa, makamaa

admonish

1. akeekkachiisuu 2. gorsuu (haala jabaa ta'een) 3. dheekkamuu

admonishment

akkeekkachiisa, (amala sirreessuuf)

admonition

ifaatii, ifaatoo, (amala sirreessuuf)

admonitory

akeekkachiisa

ado

walanee, rakkina deddeebi'u

adobe

xubii aduudhaan gogfame

adolescence

yeroo dargaggummaa, saalfannoo

adolescent

dardara, shamarra

adopt

1. mucaa ormaa fuudhanii akka kan ofiitti guddifachuu 2. waan tokko akka kan ofiitti itti fayyadamuu 3. nama tokko akka kaadhimaatti ykn bakka bu'aatti filuu 4. gabaasa, yaada fudhachuu (raggaasisuuf)

adoption

1. yaada nama kan biraa fudhatanii itti fayyadamuu 2. guddifachaa fudhachuu

adorable

jaallatamaa, jaallatamtuu

adoration

jaalala guddaa, leellifannaa (baay'ina jaalalaa irraan kan ka'e)

adore

baay'isanii jaalachuu, leellisuu, faarsuu

adorn

shashaqachuu, ofbareechuu, bareechuu, fuuluu

adornment

faaya, jifaara

adrenal

adireenaalii

adrenalin

adireenaaliinii (hormoonii adireenaaliin omishamu)

adrift

doonii ykn bidiruu lafatti hin hidhamne kan callisee bishaanirra bololi'u

adroit

qareessa, qareettii, si'aawaa

adulate

garmalee leellisuu, faarsuu

adulation

jajuu, dinqisiifachuu

adult

ga'eessa

adulterate

waan biraa itti makuudhaan waan tokko ququllinni isaa akka gadi bu'u gochuu

adulterer

halalee, eejjaa, mermertuu

adulteress

ejjaa, halalee,

adulterous

halalee, eejjaa, mermertuu

adultery

ejja, halalummaa, gaalamootummaa

advance

1. gara fuulduraatti deemuu, dhiibuu 2. osoo hojiin hin xumuramiin maallaqa dursee kenname, liqii 3. gatii dabalataa (gochima) 1. haala sodaachisaa ta'een gara namaatti adeemuu 2. jijjiirama ykn guddina agarsiisuu 3. liqeessuu 4. mariif yaada dhiyaassuu 5. gatiin meeshaalee dabaluu

advancement

guddina hojii ykn aankii

advantage

faayidaa irra wayyaa'aa ta'e, carraa gaarii, bu'aa, rahaa

advantageous

bu'aa qabeessa, kan caalaatti faayidaa qabu

advent

1. gahuu, dhiyaachuu 2. ayyaanni gooftaa keenya yesuus gahuu isaan dura torbanoota jiran arfan.

adventitious

waan tasa ta'e

adventure

1. imala balaa fiduu danda'u 2. jabduu, gochaa hagasmara beekamaa hin taane

adventurer

nama jabduu hojjechuu barbaadu

adventurous

balaa kan fidu ta'us waan haaraa raaw'achuf nama yaalu

adverb

dabalgochima

adversary

diina, nyaaphaa, siddii, amajaajii

adverse

faallaa kan ta'e, mijaa'aa kan hin taane

adversity

rakkina, yeroo gadhee

advertise

dhaadhessuu, beeksisuu (meeshaalee daldalaa)

advertisement

beeksisa, dhaadheessa (kan daldalaa)

advertiser

dhaadhessaa, dhaadhessituu, beeksisuu

advice

gorsa (gorsuu)

advisable

yoo godhan yookiin yoo raaw'atan filatamaa waan ta'e

advise

gorsa

advisor

gorsaa, gorsituu, makkala, gorsa nama kennu (barataadhaaf.)

advisory

gorsaa, gorsituu

advocacy

1. deggersa kennuu 2.ahukaattummaa

advocate

waan tokkko deggeranii addababa'itti dubbachuu (n) 1. waan tokko deggeree nama addababa'itti dubbatu 2. Abukaattoo

adze

qottoo

aerate

waan dhangala'aatti qilleensa qicuu

aerial

gaanfollee, anteenaa (adj) xiyyaura/qillensa irraa

aerie

man'ee allaattiilee (kanneen akka risaa fi kk fakkaatanii)

aerobics

erobiksii (gosa ispoortii baay'ina oksijiinii qaama keessa jiru dabaluuf hojjetamu)

aerodrome

buufata xiyyaaraa

aeronautics

barnoota xiyyaara suphuu fi oofuu (saayinsii irratti kan hundaa'e)

aeroplane

xiyyaara

aesthetic

dinqisiifannaa bareedinaa (kees. artii keessatti )

afar

fagootti

affable

nama laafaatti itti dhiyaachuun danda'amu, kan namatti hin ulfaanne

affair

giroo, dhimma, haajaa

affect

1. dhiibbaa gochuu 2. tuquu 3. miira gaddaa

affectation

amala kijibaa (fakkeessuuf kan agarsiisan)

affected

itti fakkeessuuf waan hojjetame, garaa irraa kan hin maddine

affection

jaalala, kabajaa

affectionate

jaallatamtuu, jaallatamau

affidavit

sagalee kakaa (kan barreeffamaan mana murtiif dhihaate)

affiliate

nama/dhaabbata tokko dhaabbata beekamaa kan biraa wajin wal quunnamsiisuu

affinity

1. hariiroo yookiin waliti dhufeenya jabaa 2. wal fakkeenya mirkaneessuu

affirm

mirkaneessuu

affirmation

mirkaneessuu

affirmative

tole haa ta'u jedhanii waliigaluu (n) jecha waliigaltee agarsiisu (eeyyee tole)

affix

maxxansuu (keenyan manaa irratti)

affixes

fufata

afflict

gidiraa arguu, dhiphachuu

affliction

gidiraa, cinqi, rakkina, dhukkuba jabaa

affluence

duroommi, sooroma, badhaadhummaa

affluent

sooressa, badhaadhaa

afford

danda'uu (maallaqa, yeroo fi waantoota fafakkaatan aarsaa gochuuf yookiin baasuuf)

afforest

bosona uwwisuu

affray

jeequmsa, goolii, lola

affront

jecha/ haasaa nama mufachiisu, arrabsoo

afield

bakka barame iraa fagaachuu

afire

gubachuutti waan jiru

aflame

1. kan boba'u 2. baay'ee qaana'uu yookiin dharraa ol'aanaa agarsiisuu

afloat

1. kan bololi'u (bishaan irra) 2. galaana irra, doonii irra 3. rakkina/cinqii keessaa ba'uu

afoot

waan ta'uutti jiru

aforesaid

waan dursee jedhame

afraid

sodaadhaan kan guutame

afresh

keessa deebi'uu, akka haaraatti jalqubuu

Afro

goofaree, Afrikaa wajjin hidhata waan qabu

aft

dudduuba doonii

after

booda, booddee, duuba, gulana, maayessa

afterbirth

daatii, obbaatii

aftermath

taatee gadhee /hamaa

afternoon

waaree booda

afterwards

eger, booddee

again

ammas, lamuu, irra deebi, lammata, ammallee

Against

farra

agape

afaan banuu (dinqisiifannaa ofii ibsuuf yookii amuummachuuf)

agaric

harraqoo, uukkoo, horroqoo, shashara. commee, abbaa-maarqoo, dhuufuu jaarsaa

age

umurii, ganna, waggaa

aged

otontoraa, otontortuu, dulloomaa, dulloomtuu

ageless

kan barabaraa. waan hin dulloomne

agency

1. dhaabbata daldalaa tajaajila murtaa'e kennu 2. waajjira mootunmaa tajaajila murtaa'e kennu

agenda

ajandaa

agent

abbaana, wakiila

agglomerate

walitti qabuu, waitti sassaabuu

agglomeration

bakka tokkotti kuusamuu, baay'achuu

agglutinate

walitti qabsiisuu

aggrandize

guddisuu, dabalu

aggravate

abaasuu

aggregate

dimshaasha, edaasa/ herrega waliigalaa

aggression

miira diinummaa, jibba

aggressive

kan dubbii yookiin lola jaalatu

aggressor

weerartuu, biyya yookiin nama dursee lola yookiin dubbii jalqabu

aggrieved

kan gadde, midhamaa

aghast

sodaa fi naasuudhaan guutamuu

agile

Si'aawaa, si'ooftuu

agility

si'aayina

agitate

1. kakaasuu, dadammaqsuu (deggersa/mormii) 2. bulbuluu, sochoosuu (waan dhangala'aa)

agitation

1. dadammaqsa 2. cinqii, yaaddoo yookiin gammachuu

agitator

kakaastuu, dadammaqsituu, namooti duula yookiin hiriira irratti akka qooda fudhatan kakaasuu

aglow

kan ifu, sirritti kan ho'u

agnostic

waa'ee wantoota qabatamaan mul'atani malee waa'ee Waaqayyoo waan tokkollee beekuun hin danda'amu nama jedhu

ago

.... dura, ...darbeera

agog

dharra'aa, fedhii ol'aanaa kan qabu

agony

dhiphina, gidiraa, gadadoo, hiraara, dararaa, badada

agrarian

Waan qonnaa wajjin walitti dhufeenya qabu

agree

waliigaluu, wal ta'uu

agreeable

itti waliigaluun waan danda'amu, gammachiisaa

agreement

waligaltee, dilaala, walta'iinsa

agriculture

qonnaa, qotiisa

aground

lafa bishaanii galaana jala jiru tuquu/bira ga'uu

ahead

gara fulduraatti

aid

gargaarsa, deggersa, hirpha (v) gargaaruu, deggeruu

aide

gargaaraa, gargaartuu

ail

dhukkubsachuu

ailment

dhukkuba, dhibee

aim

kaayyoo, galii, akeeka (v) giyyaafachuu, akeekuu

air

qilleensa

air force

humna qilleensaa

air pump

buufaa

airborne

qilleensa keessa kan deemu

aircraft

xiyyaaraa fi wantoota fafakkaatan kan qilleensa keessa barrisan

airfield

qubata xiyyaaraa (keessaayyuu kan waraanaa)

airline

daandii qilleensaa

airmail

xalayaa xiyyaaraan ergamu

airman

miseensa humna qilleensaa

airplane

xiyyaara, baaburbaallee

airport

dirree xiyyaaraa

airstrip

daandii qalloo xiyyaarri irra fiigee qubatu yookiin kan irraa ka'u

airtight

kan qilleensa hin galchine

airy

qilleensawaa

aisle

barcuma tarree naqamee jiru gidduu karaa ittiin darban

ajar

balbala xinnoo saaqamee jiru

akimbo

harka mudhii gara gadiirra kaa'uu

akin

wal fakkaataa

alacrity

fedhii guddaa, hawwii ol'aanaa

alarm

1. naasuu, Sodaa 2. sagalee balaan yookiin rakkoon wayii kan jiru ta'uusaa himu 3. meeshaa rakkoon kan jiru ta'uusaa beekee iyyu (v) akeekkachiisa kennuu, sodaachisuu, rifachiisuu

alarming

rifachiisaa, rifachiistuu, birrachiisaa, birrachiistuu, qaxaxii, naasisaa

albatross

gosa simbirroo galaanaa

albeit

ta'ullee, ta'us

albino

nama yookiin bineelda bifa isaa isa uumamaa malee dhalate (kees. kan gogaan fi rifeensi addaatu)

album

albamii

alcohol

alkoolii

alcoholic

waan alkooli qabu

alcove

kutaa xinnoo kan mana keessaa

ale

gosa farsoo

alert

si'aawaa (n) akeekkachiisa, hubachiisa

algae

waabara, saaphuyyee

algebra

aljeebraa (gosa barnoota herregaa)

alias

maqaa dharaa

alibi

yeroo yakki hojjetame namni tokko bakka yakki itti hojjetame sana kan hin turre ta'uu isaa ragaa mirkaneessu

alien

1. amba, orma, alagaa 2. kan duraan beekamu irraa waan adda ta'e

alienate

ofirraa fageessuu, irraa baqachuu

alight

1. bu'uu (makiinaa, fardaa fi kkf irraa) 2. muka irra qubachuu (allaattii fi kk fakkaatan) 3. gubuchuu

align

waan tokko wal qixxeessanii tarree naquu

alike

wal fakkaataa

alimentary

kan nyaataa, bullaa'uu nyaataa

alimony

dhirsiif niitiin wayita wal hiikan, maallaqa inni tokko isa kaaniif kaffalu

alive

jiraataa, kan lubbuun jiru, kan hin duune

all

cufa, hunda, mara, jiblaa

Allah

Allaah (Waaqayyo)

allay

qabbaneessuu, tasgabbeessuu (sodaa, shakkii)

allegation

himannaa (kan ragaan irratti hin dhihaatiin)

allege

utuu ragaan hin jiraatiin waa tokko akka dhugaatti dhiheeffatanii falmachuu

allegiance

amanamummaa, deggeraa ta'uu

allegory

fakkoommii

alleluia

galati Wauqayyoof

allergy

adanyoo

alleviate

gad hir'isuu, gidiraa laaffisuu/salphisuu

alley

daandii dhiphoo

alliance

bu'aa gamtaatiif jecha tokkummaa yookiin waldaa biyyoota garaagaraa gidduutti uumamu

allied

kan waliigale, kan walta'e

alligator

koromtoo

allocate

qooduu, hiruu, kennuu

allot

kennuu, qooduu (waan qaban irraa)

allotment

1. lafa uummataa kan abaaboo fi wantoota fakkaatan iratti misoomsuuf kiraayii fudhatame 2. qoodamee waan kenname

allow

hayyamuu, eeyyamuu

allowance

durgoo. olmaayaa

alloy

albuuda wal makaa (keessattuu sibila)

allude

eeruu, tuquu

allure

hawwachuu, ofitti harkisuu

alluring

hawwataa

allusion

eeruu, baanuu

alluvial

cirracha yookiin biyyoo lagii fi lolaan bakka tokko tuule

alluvial soil

tinfaa

ally

tumsaa, tumsituu, jaallee

almanac

kitaaba Waan waggaa tokko keessatti raaw'atamuu malu tokko tokkoon ibsu kan akka dhaha guyyaattis tajaajilu

almighty

hunda kan danda'u, baay'ee guddaa, humna qabeessa

almond

gosa mukaa kookii fakkaatu

alms

raamata, kennaa, buusii

aloft

qilleensa keessa, ol

alone

kophaa, duwwaa

along

cinaa, bira, wajjin

alongside

cinaa, maddii, wajjin

aloof

nama namatti hin siqne

aloud

sagalee ol fuudhanii dubbachuu, sagalee guddaadhaan

alpha

qubee Giriikii isa jalqabaa

alphabet

arfii, qubee

alphabetical

toora qubeetiin

already

dursee, ammaan dura, armaan dura

also

itti dabalee, akkasumas

altar

siidaarsaa, dakkii

alter

geeddaruu, jijiiruu

alteration

geeddarumsa, jijiirama

altercate

wal qoccolu, wal loluu

altercation

qoccolloo, walitti falmuu (sagalee ol fuudhanii)

alternate

1. waliin jijjiiruu dabaree dabareedhaan 2. wal geeddaruu/ ta'uu

alternating current

kaarentii gegeeddaramaa, guyyaa lama lamatti waan dhufu

alternative

1. filannoo (waan lama gidduudhaa) 2. kan biraa, adda

although

ta'ulle, ta'us

altimeter

xiyyaarri afooga galaanaatii olitti fageenya hammamii irratti akka argamu meeshaa himu

altitude

ol fageenya

alto

sagalee qalloo (kees. kan dubartii)

altogether

guutuummaatti, guutuumaan guutuutti, hundumaa

altruism

faayidaa fi gammachuu namoota kan biroo dursuu, ofittoo ta'uu dhabuu

altruism

faayidaa fi gammachuu namoota kan biroo dursuu, ofittoo ta'uu dhabuu

aluminum

aluminiyamii, saldaqaa

alumnus

barataa mana barnootaa, kolleejii yookiin yunivarsiti tokkoo nama ture (dhiira)

always

yeroo hundumaa, hooggayyuu, yoomuu

amalgam

1. waan ilkaanitti guutamu 2. waan makaa meerkurii qabu

amalgamate

walitti makuu, tokkoomsuu

amass

walitti qabuu, walitti guuruu (baay'inaan)

amateur

utuu kaffaltii hin argatiin nama ispoortii fi tiyaatira keessatti qooda fudhatu

amaze

dinqamuu

amazement

dinqamuu

amazing

dinqisiisaa, ajaa'ibsiisaa

Amazon

1. dubartii dheertuu (kan cimina qabdu) 2. dubartii loltuu (durdurii warra Giriikii keessatti)

ambassador

lamii, ambaasaaddara

amber

waanta keelloo fakkaatu kan faaya garaagaraa hojechuuf nama gargaaru

ambidextrous

nama harkasaa bitaas ta'e mirga qixxee itti fayyadamuu danda'u

ambiguity

waan hiika tokko caalaa qabu kan karaa garaagaraatiin hikamuu danda'u, kan hiikisaa shakkisisaa ta'e

ambiguous

waan hiiki isaa ifa hin taane Kan karaa garaagaraatin Hiikamuu danda'u

ambition

fedhii ol'aanaa, hawwii, niyyaa

ambitious

waan tokko argachuuf dharraa yookiin nama hawwii ol'aanaa qubu

ambitious

waan tokko argachuuf dharraa yookiin nama hawwii Ol'aanaa qabu

ambivalence

waan tokkoof ilaalcha gaariis gadhees qabaachuu

ambivalent

waa'ee waan tokkoo miira gaariis ta'ee gadhee agarsiisuufi

amble

tirachuu, suuta deemuu

ambulance

Anbulaansi

ambush

riphee (riphani eeguudhaan balaa geessisuu yaaluu) (v)riphuu

Ameliorate

waan tokko fooyyessuu

amelioration

fooyyessuu, wayyeessuu

amenable

nama yaada yookiin ajaja kennamuf hin mormine, fudhataa yaadaa

amend

dogoggora sirreessuuf Waan tokkO xinnoo jijiiruu (Seeraa fi kkf)

amendment

Jijjiirama xinnoo (sanadii irratti..)

amends

beenyaa, bulii

amenity

tajaajila bakka tokkotti kennamu kan jireenyi akka tolu godhu, waan nama gammachiisu

amiable

gaimmacihiisaa, gammachiistuu

amicable

utuu wal hin loliin yookiin utuU wal hin dhabiin mariidhaan kan ta'e

amidst

gidduutti, walakkaatti

amiss

dogoggora

amity

walitti dhufeenya gaarii namoota yookiin biyyoota gidduu jiru

ammunition

rasaasa, meeshaa waraanaa

amnesia

of wallaaluu, waa hubachuu dadhabuu (sababa balaatiin)

amnesty

namoota biyya irratti yakka hojjetaniif seeraan dihiifama gochuu, Walaba gad dhiisuu

amniotic fluid

oota, daata

amoeba

ameebaa

amok

Aarii irraa kan ka'e asiif achi bubbutamuu

among

Baay'ee keessaa, keessaa

amoral

waan safuu irratti hin hundoofne

amorous

jaalala qaban fuulleedhumatti argisiisuu (keessaayyuu kan fedhii saalquunnamti)

amorphous

mololomii, boca dhabeessa

amortize

Idaa kaffalanii fixuu

amount

1. bay'na, hammamta 2. herrega maallaqaa kan walii galaa, waan tokkoon qixxee ta'uu

amour

Jaalala dhoksaa

Ampere

ampiirii

amphibian

bineensa kan bishaanis ta'e dachee gogaa irra jiraachuu danda'u

amphibious

Bineensa bishaanii fi dachee gogaa irra jiraachuu danda'u

amphitheater

jaarmaa/gamoo soraa/qinaaxxii maleessa kan tiyaatira keessatti agarsiisan

amphora

cuggee

ample

ga'aa yookiin kan barbaachisuu olitti

amplifier

sagaleessaa

amplify

ol fuudhuu (sagalee)

amplitude

bal'ina, dheeriina

ampule

bilqaaxxii xinnoo kan dhangala'aa qoricha ittiin bulbulan baattu

amputate

kutuu, muruu (miilla, harkaa)

amputated

citaa, muramaa (miilla, harka), saruxxee

amputated

dooluu, saruxxee

amulet

kudhaama, hirsii

amuse

gammachiisuu, kofalchiisuu

amusement

gammachuu, kolfa, tapha

amusing

kofalchiisaa, kofalchiistuu

an

tokko, tokkitti

anachronism

waan yeroo wajjin hin deemne

anaconda

gosa bofaa Ameeriikaa Kibbaatti argamu kan bineensoota caccabsee erga ajjeese booda nyaatu

anaemia

dhukkuba hir'ina dhiigaa

anaerobic

kan oksijiinii hin barbaadne ykn oksijiinii kan hin qabne

anaesthesia

of wallaaluu (qorichaan adoodanii)

anal

kan munnee, kan hudduu

analogue

waanta waan kan biraa wajjin wal fakkaatu

analogy

wal fakkeenya

analysis

xiinxallii

analyze

xiinxaluu, gamaaggamuu

anarchism

tiiyoorii siyaasaa, mootummaa, fi seerri hin barbaachisan jedhu

anarchist

ol'aantummaan seeraa akka mirkanaa'u nama hin barbaadne

anarchy

seera-maleessummaa, jeequmsa

anathema

agana, ifannaa

anathematize

aganuu, ifachuu

anatomy

1. saayinsii waa'ee caasaa qaama namaa yookiin kan neefkaa qu'atu 2. dhaaqamaa, caasaa qaama namaa yookiin kan bineeldaa 3. xiinxalli yookiin gorannoo waan tokkoo

ancestor

abuduroo, abuturoo

anchilles tendon

koronyoo, qoronyoo

anchor

gadiitoo

ancient

kan bara durii

and

.fi

anecdote

seenaa dinqisiisaa kan qabatamaan nama quunname akka durduriitti odeeffamu

anemia

hir'ina dhiigaa

anemometer

aniimameetir

anesthesia

of wallaaluu (qorichaan adoodani)

anesthetic

banjoo (tibba wal'aanssaatti qoricha namni akka of hin beekne ittiin taassissan)

anesthetize

adoochuu (qorichaan)

anew

ammas, akka haaraatti

Angel

ergamaa, maleekaa

anger

aarii

Angle

kofa, cabsaa, roga

angle

kofa-daangeessaa

angler

adamsituu qurxummii

angling

waan nyaataa fiixee kiyyootti diranii qurxummii ittiin qaban

Anglo-American

lammii Ameeriikaa sanyiin isaa Ingilizii ta'e

angora

gosa beeyladootaa dabbassaa dheeraa qabanii

angry

kan aare

anguish

Cinqi, gidiraa, gadda guddaa

angular

1.qalloo, crgaramaa, ergaramtuu 2.mata-jabeessa, mata jabeettii, gogaa 3. han kofa qajeelaa gahu

animal

neefkaa, bineelda, horii

animalism

horummaa, neefkummaa

animate

lubbuu itti horuu, dadammaqsuu, kakaasuu

animism

uumamni hundi jechuun muki, dhagaan qilleensii fi kanneen fakkaatan cufti lubbuu qabu amantii jedhu

animosity

jibba, lola

anise

insilaala, kamoona, kamunii

ankle

kuburuu. kibirii

anklet

albuu

annals

tarreeffama argannoolee haaraa yookiin hojiilee waggaa tokko keessatti raaw'ataman kan akka tartiiba isaaniitti naqaman

annex

biyya kan biraa humnaan biyya kan ofitti dabaluu

annexe

nanneen walitti aanan kan wal qahatanii jiran

annihilate

1. barbadeessuu, dhabamsiisuu 2. injifachuu, mo'uu

annihilation

dhabamsiisa, barbadeessa

anniversary

ayyaana yaadannoo kan waggaa

annotate

ibsuu, hiikuu (katabbii)

announce

labsuu, beeksisuu, hubachiisuu

announcement

beeksisa, labsii

announcer

beeksisaa, beeksistuu, labsituu, Iabsaa

annoy

aarsuu, dallansiisuu

annoyance

aarii, dallansuu

annual

kan waggaa

annually

Waggaa Waggaan

annuity

maallaqa waggaa waggaatti nama tokkoof kaffalamu (akka galiitti)

annul

seera haquu

annular

waan qubeelaa fakkaatu

Annunciation

misiraachoo

anoint

muuduu, dibuu (aangoof)

anomalous

waan beekamaa/waan barame irraa adda kan ta'e

anomaly

waan seeraa fi barmaatarraa beekamaa ta'een ala ta'uu

anonymity

maqaa dhoksuu

anonymous

kan maqaan hin beekamne yookiin kan maqaan ifatti hin ibsamne

another

Kan biraa, abbii, ka dhibii

answer

deebii

ant

jaamaa, mixii, gonjaree

antagonism

amajaajummaa

Antagonist

nama waa mormu, faallaa kan deemu

anteater

olokee (gosa bineensaa arraba dheeraa qabu kan goondaa yookin mixii nyaatu)

antecedent

dursee kan dhufu

antecedents

abuduroo, abboota durii

antechamber

kutaa xinnoo kan gara kutaa guddaatti dabursu

antelope

arroolee

antenna

anteenaa, gaanfollee

anterior

fuullee kan jiru, fulduraa kan mul' 'atu

anthem

faaruu (kan gamtaadhaan faarfatamu)

anther

antarii, subba sanyii kormaa

anthill

koobii rimmaa

anthology

walaloo yookiin katabbiillee garaagaraa nama tokkoon barreeffaman kan bakka tokkichatti walitti qabaman

anthrax

golloobaa, cirmalee

anthropology

ximmada

anti

farra

anti-aircraft

farra-xiyyaaraa

antibiotic

antiibaayootikii, qoricha baakteeriyaa ajjeesu

antibody

antiibodii, farra qaama alagaa

antic

sochii nama kofalchiisuuf godhamu

anticipate

1. ni ta'a jedhanii waa eeguu 2. utuu nami kan biraan hin hojjetiin waan tokko dursanii hojjechuu 3. fulduratti waan ta'u tokko gammachuudhaan eeguu

anticlimax

waan nama aarsu

antics

nama kolfisiisuuf yookiin gammachiisuuf sochii godhamu

antidote

farra-summii

anti health

farra-fayyaa

anti meridian

waree dura

antimony dust

kuula

antipathy

jibba guddaa

antipeople

farra-uummataa

antipersonnel

meeshaa waraanaa nama ajeesuuf yookiin miidhuuf tolfaman

antiquary

nama waa'ee meeshaalee dulloomanii qoratu fi meeshaalee kanniinis walitti qabee gurguru

antiquated

otontoraa, dulloomaa, nama ilaalcha barri itti darbe faarsu

antique

meeshaa dulloomaa garuu immoo kan gatii guddaa qabu

antiquity

1. bara durii 2. meeshaa kan bara duri, hambaa

antiseptic

antiiseptiksii, keemikaalii madaan baakteeriiyaadhaan akka hin faalamne eegu

antisocial

farra hawaasaa

antithesis

faallaa waan tokkoo

antitoxin

farra summii

antler

gaafa kuruphee yookiin kan warseessaa

ant weed

maxxannee

anus

futee, munnee, bondee, fudee

anvil

sibiila warri tumtuun sibiila irra kaa'ani tuman

anxiety

yaaddoo, cinqii, badada

anxious

dhiphataa, dhiphattuu, cinqamaa, cinqamtuu, yaaddooftuu

any

kamiyyuu, eenyuyyuu, tokkollee

any body

eenyuyyuu, nami kamiyyuu, abbaa fedhe

anyhow

itti dabalee, sana ta'e kana, ta'us

anymore

eenyuyyuu, namni Kamiyyuu

anyone

si'achi

anything

waan halle, Waan cufa, waan tokkollee

anyway

haala kamiiniyyuu, karuma ta'en

anywhere

bukkayyuu, eessattu

aorta

ortaa, aawortaa, ujummoo guddaa dhiiga raabsu (hidda dhiigaa isa furdaa kallattii onne isa bitaa irrraa dhufu)

apace

ariitiidhaan, sardamsuudhaan

apart

1. addan fagaachuu 2. addaan ba'uu, kopha kophaa, addaan kukkutuu

apartheid

sirna siyaasaa Afriikaa Kibbaa keessa ture kan lammiilee biyyattii akka Sanyiisaaniitti addaan qoodee miidhaa geessiisaa ture

apartment

appaartaamaa

apathetic

nama waan okko akka dhimma isaatti hin ilaalle, kan fedhii hin qabme

apathy

waan tokkotti fedhii dhabuu

ape

bineeyyii sanyii jaldeessaa ta'anii garuu immoo kanneen eegee hin qabne

Aperient

qoricha garaa namaa kaasu

aperitif

dhugaatii soorata dura dhugamu

aperture

1. uraa, qaawwa xinnoo 2. karaa ifti kaameeraa keessa seenu

apex

fiixee, bantii

aphorism

Mammaaksa

aphrodisiac

qoricha fedhii saalquunnamtii ainta kakaasu

apiary

bakka gaagurrii kanniisotaaf kaa'amu

apiece

tokkoon tokkoon

aplomb

Ofitti amanuu

apologetic

Balleessaa isaatti gaabbee kan dhiifama gaafatu

apologize

dhiifama gaafachuu

apology

dhiifama

apoplexy

yaaduu akkasumas socho'uuf humna dhabuu (miidhaa hidda dliigaa sammuu keessa jiru irraa gaheen)

apostate

Nama amantii isaa gane

apostle

duuka buutuu, ergamaa, noolee

apostrophe

mallattoo hudhaa (')

apostrophic

mallattoo hudhaa (')

apotheosis

1. nama qulqulluu ta'uu, ayyaantuu 2. jireenya biyya lafaa dhiisuu 3. ulfina kennuu

appall

naasisuu. rifachiisuu

appalling

naasisaa, jibbisiisaa, baay'ee gadhee

apparatus

1. meeshaa laabraatoorii keessatti waa ittiin hojjetan 2. caasaa dhaabbataa

apparel

uffata, wayyaa, huccuu

apparent

1. ifatti kan mul'atu, ifaa, beekamaa. kan hin shakkisiifne 2. waan dhugaa fakkaatu garuu immoo dhugaa kan hin taane

apparition

ekeraa

appeal

1. gaafachuu (gaaffii hatattamaa) 2. nama hawwachuu (bareedinaan) (n) iyyata, wagii, maganata

appealant

iyyataa, iyyattuu

appear

1. mul'achuu, ga'uu 2. suuta ifa ba'uu 3. maxxanfamuu (kitaabaa fi kk fakkaatan) 4. dhihaachuu (mana murtii fi bakka fafakkaatanitti)

appearance

bifa

appease

gammachiisuu, wan isaan barbaadan kennuudhaan namooti akka qabbanaa'an gochuu

append

itti dabaluu (katabbii irratti) yookiin miiltoo itti qabsiisuu

appendage

waan waan tokkotti qabatee yookiin fufee jiru

appendicitis

dhukkuba garaa bu'aa

appendix

1. odeeffannoo dabalataa fuula dhumaa kan kitaabaa irratti kennamu, miiltoo 2. ciincha (tirfanjatii)

appertain

walitti dhufeenya kan qabu, ta'uu kan qabu

appetizer

waanta fedhiin nyaataa akka dabalu godhu (dhugaatii fi kkf)

appetite

fedhii nyaata nyaachuu

applaud

angaasuu, dhawwaaquu

applause

angaasuu, harka dha'uu, dhawwaaquu (n) angaasa, harka rukuttaa, dhawwaaqqii

apple

poomii (gosa fuduraa)

appliance

meeshaa, mi'a, qodaa

applicable

wajjin kan deemu yookiin hojiirra ooluu kan danda'u

applicant

iyyataa, iyyattuu

application

iyyata, hojii irra oolchuu, hojmaatessuu

apply

1. gaafachuu 2. hojii irra oolchuu

appoint

shuumuu, muuduu

appointee

shuumii

appointment

beellama (v)muudama, shuumata

apportion

qooduu, hiruu, ramaduu

apposite

wal fudhataa, kan wal faana deemu

appraise

xiinxaluu, qu'achuu (sadarkaa, gatii, faayidaa waan tokkoo)

appreciable

1. waan mul'atu yookiin waan tilmaamamuu danda'u 2. waan gatiin dabaluu danda'u

appreciate

leellisuu, dinqisiifachuu

appreciation

1. dinqisifannaa, raajeffannaa 2. dabalata gatii

apprehend

1. qabuu, to'achuu 2. hubachuu

apprehension

1. sodaa, cinqii (waan fulduratti ta'u yaadanii) 2. qabuu, to'annaa jala galchuu

apprentice

barataa leenjii ogummaa fudhatu (yeroo gabaabaadhaaf)

apprise

beeksisuu

approach

itti dhihaachuu (n) akkaataa waan tokko itti raaw'atan

approbation

waliigaltee, walta'iinsa, tole jechuu

appropriate

mijaa'aa, tolaa, sirrii (v) seeraan dhaaluu, humnaan fudhachuu

approve

raggaasisuu, haa ta'u jedhanii fudhachuu/waliigaluu

approximate

kan tilmaamaa

approximation

tilmaama

appurtenance

qabeenyaa dhuunfaa (xixinnoo)

April

Ebla

apron

marxoo

apropos

ilaalchisee, waa'ee wajjin kan deemu

apt

mijaa'aa, tolaa, sirrii, aanja'aa

aptitude

dandeetti waa hojjechuu kan nami uumamaan qabu

aqualung

meeshaa warri daaktuun afuura ittiin baafatan

aquarium

bidiruu yookiin meeshaa kan qurxummii keessa kaa'an

aquatic

bishaan bira (naanniggaa) yookiin bishaan keessa kan jiraatu (bineensa, biqiltuu fi kkf)

aqueduct

bo'oo bishaanni keessa yaa'u

aqueous

waan akka bishaanii

aquiline

jallaa, gooboo (funyaaniif)

Arabic

afaan Arabaa

arable

qonnaaf kan tolu

arbiter

waan tokko hojjechuuf yookiin raaw'achiisuuf nama namoota kan biroo caalaatti fudhatama qabu

arbitrary

1. sababa kan hin qabne waan yaaduma mataa ofii kophaa irratti hundaa'e, kan baay'ee itti hin yaadamne 2. kan aangoon isaa daangaa hin qabne (abbaa irree)

arbitrate

araarsuu, atoomsuu, jaarsummaa taa'uu

arbitration

jaarsummaa, atoomsa

arbitrator

araarsaa, atoomsaa, jaarsa

arbour

gaaddisa (muka jala)

are

gomboo, golboo

arcade

soraa suuqii fi suuqii gidduutti argamu kan nami jala daddarbu

arcane

iccitii

arch

waagimboo, xiyya

archaeology

qu'annoo seenaa kan durii (hambaalee biyyoo keessa awwaalamanii jiran qotanii baasuudhaan)

archaic

kan bara durii, kan dulloome

archangel

ergamaa ergamoota irra caalu

archbishop

duree phaaphaasii

arch-enemy

diina (kan garmalee jibbanii fi sodaatan)

archer

nama xiyyaadhaan sirriitti waa waraanuu danda'u

archery

ispoortii xiyyaa darbachuu

archetype

isa jalqabaa, isa duraa, angaficha

archipelago

cittuu lafaa yookiin oddoola bakka tokkotti baay'atanii jiran

architect

ogeessa dizzaayinii /saxaxa gamoo qopheessu

architecture

ogummaa dizzaayinii jaarmaalee, arkiteckcharii

archives

1. sanadoota mootummaa, dhaabbattootaa fi matayyootaa (kan seenaa fi gochaalee garaagaraa bakka tokkotti walitti qabaman) 2. golaaduu, golambaa

ardent

waa'ee waan tokkoo baay'isee kan itti yaadu, waan tokkoof miira jabaa kan qabu

ardour

fedhii o'aa, jaalala ol'aanaa

arduous

rakkisaa, rakkistuu

area

bakka, iddoo, naannoo, bal'ina

arena

dirree bal'aa kan ispoortiifi kk fakkaatanii

argue

o

argument

falmii, falammii

arid

gammoojii, bakka rooba baay'ee hin arganne

arise

ka'uu, dammaquu

aristocracy

namoota gita ol'aanaa

arithmetic

artimeetikii, herrega

ark

I. doonii Noh 2. taabota

arm

irree

armada

doonii waraanaa baay'inaan wal faana yaa'an

armadillo

gosa bineenti qocaa fakkaattu (Ameeriikaa giddu galeessaatti kan argamtu)

Armageddon

waraana isa dhumaa (kan biyya lafaa gara badiisaatti oofu)

armament

hidhannoo, meeshaa waraanaa

armchair

barcuma hirkoo (waan harka irra kaa'atan kan qabu)

armistice

yeroof waraana dhaabuuf waliigaluu

armor

1. sibiila yeroo waraanaatti akka wayyaatti uffatamu 2. sibiila qaama taankiif makiinaa irrattiuwwisamu (akka rasaasaan hin uramne)

armour

1. sibiila yeroo waraanaatti akka wayyaatti uffatmu 2. sibiila qaama taankiif makinaa irratti uwwisqmu (akka rasaasaan hin uramne)

armoury

mana guddaa bakka meeshaan waraanaa itti kuusamu

armpit

ukoo, bobaa

arms

meeshaa waraanaa

army

raayyaa, ijaaba

aroma

urgaa gaarii

aromatic

foolii gaarii waan qabu

around

naannoo

arouse

1. dammaqsuu 2. kakaasuu

arrack

araqee

arraign

nama tokko mana murtiitti dhiheessuu

arrange

1. sireessuu, sirriitti naquu 2. qopheessuu

arrant

baay'ee gadhee

array

1. nama yookin meeshaalee hiriiraan yookiin tooraan bareechanii naquu 2. uffachuu

arrears

idaa yookiin maallaqa hin kaffalamne

arrest

qabuu, to'annaa jala galchuu

arrival

bakka tokko ga'uu, gahiisa

arrive

ga'uu

arrogance

oftulummaa, ofjaja, quufa

arrogant

farangagsaa, oftuulaa, oftuultuu, ofjajaa, ofjajjuu, quufaa

arrow

xiyya, xiyyee, lawwee

Arse

hudduu, fagaara

arsenal

1. meeshaa waraana 2. bakka meeshaan waraanaa itti tolfamu yookiin kuusamu

arsenic

summii cimaa

arson

mana namaa gubuu

art

artii, ogummaa

arterial

kan hidda dhiigaa

artery

dhiiga raabsituu, go'aa

artful

abshaala, gamna, mala beektuu

artfully

malaan, tooftaadhaan, ogummaadhaan

arthritis

dhukkuba buusaa lafee

article

1. mi'a, meeshaa 2. barreeftama dhimma tokko irratti xiyyeeffatu (kan gaazexaafi kkf) 3. keewwata (kan seeraa)

articulate

1. jechaan yaada ofii ibsuu 2. jechoota sirriitti sagaleessuu/afaanessuu (adj) nama yaada isaa sirritti ibsuu danda'u, nama haasaa beeku

artifact

meeshaalee harka namaatiin hojjetaman kan safuu seenaa qaban

artificial

namtolchee

artillery

meeshaalee waraanaa gurguddoolii

artisan

ogeessa hojii harkaa

artist

1. ogeessa fakkii kaasu, dhagaa soofee suuraa garaagaraa tolchuu fi kkf 2. waa tolchutti nama ogummaa ol'aanaa qabu

artiste

ogeessa muuziiqaa, tiyaatiraa, daalalaa fi kk fakkaatanii

artistic

1. artii wajiin walitti dhufeenya waan qabu 2. ogummaadhaan waan hojjetame

artistry

dandeettii hojiilee artii hojjechuu (waan akka muuziiqaa, fakkii kaasuu fi kkf)

artless

1. salphaa, kan uumamaa, qulqulluu 2. ogummaan keessatti kan hin mul'anne

arty

artistii fakkaatanii mul'achuuf yaaluu (utuu hin ta'iin)

as

akka

Ascaris

maagaa

ascend

ol ba'uu

ascendancy

ol'aantummaa, humna

ascendant

yeroodhaa yerootti nama aangoonisaa dabalaa adeemu

ascension

ol ba'uu

ascent

ol ba'uu (tulluufi kkf) (n) giraabaa, irraan-olee, randa, toronjii

ascertain

mirkaneessuu

ascetic

gariibaa, gaaltama, xo'aashii

ascribe

waanti tokko kan nama biraa ta'uusaa ibsuu

aseptic

qulqullu (kan hin faalamne)

ash

1. daaraa 2. gosa mukaa

ashamed

qaana'aa

ashen

daalachaa'aa, daalachooftu

ashore

buufata galaanaa irratti

ashtray

qeremoo (nyaara gidduu, bakka nyaara guurrii)

ashy

daaroftuu, daara'aa

Asian

nama Isiiyaa, eeshiyicha

aside

cinaatti, gama tokkotti

asinine

talboojja'aa, jibbisiisaa, talboojjoftuu, jibbisiistuu

ask

gaafachuu

askance

nama tokko shakkiin ilaaluu

askew

jallaa

asleep

kan rafe, kan ciise

asp

bofa xinnoo summii hamaa qabu Afriikaa Kaabaatti argamu

asparagus

gosa biqiltuu affeelamee nyaatamu

aspect

kallattii, roga

asperity

1. rakkisaa (amalaaf) 2. jabaa (qillensaaf)

aspersion

qeeqa yookin arrabsoo kabajaa nama tokkoo miidhuu danda'u

asphalt

asfaaltii

asphyxia

oksijinii dhabuun ukkaamamuu

aspirant

nama waan tokkoof hawwii ykn fedhii qabu

aspiration

hawwiin ykn nadha ol'aanaa waan tokko gochuu fi yookiin argachuuf guddaa kan hawwu

aspire

aspiirinii (qoricha dhibee dandamachiiftu)

aspirin

harree (adj) jufunfula, raatuu

assail

dublbii barbaacha nama tultuquu, rukutuu, dha'uu

assailant

luulleessaa, rukuttuu

assassin

maallaqi kennameefii nama nama ajeesu, lubba baasaa(bitamee)

assassinate

ajjeesuu (aangawaa yookiin nama beekamaa)

assassination

ajjeechaa

assault

luulleessa, miidhaa

assay

qulqullina albuudoota sibiilaa tooftaa garaagaraatiin qorachuu

assemblage

namoota yookiin wantoota kan biroo bakka tokkotti walitti qabuu

assemble

1. walitti dacha'uu, walga'uu, walitti qabamuu, mogguu 2. meeshaa wa'ii walitti hidhuu, walitti qabsiisuu, suphuu, warshaaluu

assembly

yaa'ii, gumii

assent

waliigaltee

assert

1. ejjennoo jabeeffatanii akka namooti waa hubatan gochuu 2. waan tokko dhugaa ta'uusaa dubbachuu

assertion

mirkannoo

assess

tilmaamuu, qorachuu, xiinxaluu, gamaaggamuu

assessor

gamaaggamtuu

asset

1.qabeenyaa gatii qabu 2. nama barbaachisaa

assiduous

jabaa, nama hojii jaallatu

assign

1. hoji yookiin dirqama wayii namatti kennuu 2. ramaduu 3. dabarsanii kennuu (qabeenyaa fi kkf gama seeraatiin)

assignation

beellama (kan namoota dhoksaadhaan wal jaallatanii)

assignment

1. hojii (kan hojjetamuu qabu) 2. muudama

assimilate

wal fudhachiisuu, waliin tokkoomsuu

assist

gargaaruu, deggeruu

assistance

deggersa, gargaarsa

assistant

gargaaraa, gargaartuu, deggeraa, deggertuu, uktuu, makkala

associate

michuu, shariika (v)tumsuu

association

waldaa

assorted

gosa garaagaraa, wal makaa

assuage

qabbaneessuu, tasgabbeessuu

assume

waan tokko akka dhugaatti fudhachuu, tilmaamuu, yaaduu

assumption

waanti tokko ni ta'a jedhanii fudhachuu, yaaduu

assurance

1. dandeettii fi humna ofitti sirriitti amanuu 2. waabdi, abdii

assure

mirkaneessuu

asterisk

mallattoo urjii fakkaatu (*) kan wayita waa barreessan mataa jechaa irra kaa'an

astern

qaama duubaa (kan doonii)

asteroid

pilaaneetota xixinnoo aduutti naanna'an

asthma

xiichaa, asmaa

astonish

dinqisiisuu

astonishing

dinqisiisaa, aja'ibsiisaa

astonishment

waan hin yaadne, ajaa'ibsiifannaa, dinqisiifannaa, raajeffannaa

astound

dinqamuu, ajaa'ibsiifachuu

astoundingly

dinqisiisaa, ajaa'ibiisaa

astray

karaa sirrii irraa kan maqe

astride

bargaanfatanii taa'uu yookiin deemuu

astrologer

urjii dhooftuu

astrology

dhaha urjii

astronaut

ooftuu rookectii, ruudessaa

astronomer

ogeessa waa' ee aduu, ji'aa, urjiifi pilaaneetii qu'atu, ruudessa

astronomical

1. kan astiroonoomii, ruuda 2. baay'ee guddaa, jaafoo, ruudaa

astronomy

qu'annoo saayinsii kan aduu, ji'aa, urjii, pilaaneetootaa fi kk fakkaatanii

astute

abshaala, haxxee, gamna

asunder

addaan ba'uu

asylum

1. sababa siyaasaatiin namoota biyya isaanii gad dhiisanii godaananiif eegumsa mootummaatiin kennamuu 2. hospitaala namooti sammuun dhukkubsatu itti wal'aanaman

atheism

falaasama Waaqayyo hin jiru jedhu

atheist

Waaqayyo kan hin jirre ta'uu isaatti kan amanu

athlete

atileetii, nama ispoortii (kees. kan fiigichoo fi utaalchoo)

athletics

atiletiksii

atlas

kitaaba kaartaa addunyaa qabu

atmosphere

1. qilleensa naannoo lafaa 2. haala naanno (kan hojii)

atoll

oddola geengoo wiirtuu galaanaatti argamtu

atom

atoomii

atomic

atoomikii

atone

dogoggora duraan hojetame sirreessuu haala danda'amun Waa hojjechuu

atrocious

1. suukanneessaa 2. baay'ee gadhee

atrocity

hammeenya, hammina, gara jabina

atrophy

gad oramuu, gad xinnauchuu

attach

maxxansuu, qubsiisuu, itti uddeeluu

attache

attaachee (nama ambaasaaddarii wajjin ramadamu kan ittigaafatamummaa addaa qabu)

attachment

1. walitti qabachuu, walitti makxanuu 2. walitti dhiheenya 3. barreeffama miiltoo

attack

luulleessa, miidhaa

attain

1. waan yaadan argachuu, milkaa'uu 2. ga'uu

attempt

yaaluu, carraaquu (n) yaali, carraaqqii

attend

1. argamuu (bakka sagantaan tokko jirutti) 2. hordofuu 3. eeguu 4.gargaaruu

attendance

barnooti wayita kennamu bakka sanatti argamuu

attendant

eegduu, eegaa

attention

fuulleeffannaa, xiyyeeffannaa

attentive

xiyyeeffannaan hordofuu, sirriitti ilaaluu

attenuate

dadhabsiisuu, hir"isuu

attenuated

qallisuu

attest

waanti tokko dhugaa ta'uu isaa ragaa kennuu

attic

kutaa xinnoo (soraa yookiin diikkaa jala)

attire

ulfata, wayyaa, huccuu

attitude

ilaalcha, yaada

attorney

abukaattoo, bakka bu'aa

attract

hawwachuu, harkisuu

attractive

hawwataa, hawwattuu, bareedaa, bareedduu, miidhagaa, miidhugduu, qaxuulee

attractiveness

hawwatummaa, bareedina, miidhagina

attribute

kennuu (keennamufii kan qabu ta'uusaa amanuudhaan) (n) gochaa yookiin amala namni tokko ittiin beekamu

attrition

suuta dadhabaa adeemuu

attune

akka waliigalan/wal ta'an gochuu

auburn

arrawaa

auction

araajii

auctioneer

kan meeshaalee haraajiidhaan gurguru

audacious

1. jabaa, cimaa, uggaa, haala rakkisaa keessatti waa hojjechuuf murteeffachuu 2.kabajaa kennuu dhabuu

audacity

sodaachuu dhabuu

audible

kan dhagaa'amu

audience

dhaggeeffataa, daaw'ataa

audio

kan sagalee

audiovisual

kan sagalee fi suuraa qabu (waan akka fiilmii fi kkf)

audit

to'achuu, qorachuu

audition

namoota tiyaatira hojjetaniif qormaata kennuu

auditor

odiitara

auditorium

galma (kan mana tiyaatiraa, fiilmiifi kk)

auditory

dhageettiifi sagalee wajjin walitti dhufeenya kan qabu

Augument

baay'ina waan tokkoo dabaluu

augur

raajuu, raaguu, isa fulduratti ta'u maluf akka gaddiitti ilaalamuu

august

surraa-qabeessa, surraa-qabeettii

August

Hagayya (waalta 'aa), Elbasufa

aunt

adaadaa, indootoo, haboo

aura

afuura

aural

dhageettifi gurraa wajjin walitti dhufeenya kan qabu

auricle

1. gogaa gurraa isa karaa alaatiin jiru 2. kutaa onnee isa gara olii, oorikilii

aurora

waaqa barii yookiin kan ganama obboroo (dubartii, kan warra Roomaa durii)

auspices

deggersa, gargaarsa

auspicious

abdachiisaa, mijaa'aa, milkaa'uu akka danda'u kan hubachiisu

austere

1.gammachuus ta'e qananii kan hin qabne 2. hagasmara faayaan kan itti hin baay'anne

authentic

dhugaa kan ta'e, sirrii

author

barreessaa, barreessituu, kitabeessaa, kitabeessituu

authoritarian

ajaji isaa sirriiş ta'u dogoggora keessa deeb'anii utuu hin gaafatiin waanta inni jedhe kophaa akka namooti hojjetan nama barbaadu (abbaa irree)

authoritative

1. aangoo irratti kan hundaa'e 2. amanamuu kan danda'u

authority

abbaa taayitaa, abbaa aangoo, aangoo, taayitaa, baallii

authorize

aangoo kennuu

auto

otomaatikii, atomaatikii

autobiography

seenaa ofii kan mataa ofitiin barreeffame

autocracy

mootummaa nama tokkoon hoogganamu (kan aangoon isaa daangaa hin qabne)

autocrat

abbaa-irree

autograph

barreeffama harkaa (kees. mallattoo)

autography

mallattoo yookiin barreeffama harkaa (kan nama beekamaa)

auto horn, autohorn

baloo, piinoo

automatic

otomaatikii, kan ofumaan hojjetu

automobile

otomoobilii

autonomous

bilisummaa kan qabu, mataa isaa kan danda'e

autonomy

bilişummaa/aangoo dhimma ofiirratti oofiin murteeffachuu

autopsy

nami tokko sababa maaliitii akka du'e beekuuf qormaata wal'aansaa reeffa irratti adeemsifamu

autumn

arfaasaa

auxiliary

utubduu, deggertuu, dabalata

avail

fayyadamuu, dhimma itti ba'uu

available

argamuu waan danda'u, kan jiru

avalanche

jigoo (kan cabbiifi dhagaa)

avant-garde

hojii artii, ogbarruu, faashinii fi kkf keessatti namoota adda durummaadhaan maqaan isaanii eeramuu danda"u (hojii ol'aanaa ta'e hojjechuu isaatiin)

avarice

dharraa maallaqaafi qabeenya baay'ee horachuu

avaricious

doqna

avenge

haaloo ba'uu

avenue

daandii guddaa (kan bitaa fi mirgarra muki fi gamoon jiru)

average

giddu-galeessa, walakkeessa

averse

kan jibbu, kan balfu

aversion

jibba

avert

ittisuu, dhorkuu, balaan akka hin geenye taasisuu

aviary

godoo baay'ina qabu kan simbirroo keessatti horsiisan

aviation

aviyashanii (ogommaa balalii Saayinsii irratti hundaa'e)

avid

kan feedhii fi hawwii guddaa qabu

avocado

abukaadoo

avoid

1. waan tokko hojjechu irraa of ittisuu 2. ittisuu, dhorkuu

avoidance

qoollifannaa

avow

waadaa galuu, amanuu

avuncular

kan eessumaa, akka eessumaatti

await

eeguu

awake

dammaqsuu, dammaquu

award

badhaasa (v) badhaasuu

aware

kan beeku, kan hubatu

awareness

hubannaa, dammaqina

away

1. achi, garas 2. walitti ansee

awe

kabajaa, ulfina

awesome

dinqisiisaa

awful

sodaachiisaa, jibbisiisaa

awfully

garmalee, baay'ee

awhile

yeroo gabaabaadhaaf

awkward

heefa

awl

mutaa, meenxoo, siiqee

awning

da'oo xinnoo

awry

akka eegametti kan hin taane, dogoggoraan (adj) samaa, xuraa'aa

axe

qottoo, dhakaraa

axiom

waan dhugaa ta'e

axis

calii, siiqqee, silliqqee

axle

sibiila golollee yookiin gommaa makiinaa lamaan walitti qabsiisu

azalea

gosa saaxoo kan abaaboo/ilillii bareedaa qabu

azure

cuquliisa (bifa)