Jiinoomii
Jiinoomiin ykn Gurmuun sanyundee orgaanizimii tokkoo guutummaa odeeffannoo dhalootaa isaa DNA isaa (ykn, vaayirasoota tokko tokkoof, RNA ) keessatti koodii ta’eedha . Kunis jiiniiwwanii fi tartiiba koodii hin taane DNA lamaanuu dabalata. Piroofeesar Hans Winkler jecha kana kan uume bara 1920.
Hiikni Winkler, hiikkaa keessatti, fiiga:
"Ani jiinooma ibsa tuuta kiroomozoomii haploid yaada dhiheessa, kunis, pirootopilaasmii barbaachisaa ta'e waliin, bu'uuraalee meeshaa gosa sanaa ibsa ...." [1] p165
Haa ta'u malee, gareen haplooyid kiromoosomii tokko illee DNA sanyii tokkoof hin ibsine. Sababni isaas gosoota baay'ee adda addaa hawaasni qabuun, tokkoon tokkoon isaanii sanyii addaati. Namni diplooyid ta'e illee garaagarummaa jiinii qaba. Sababii kanaaf Doobzhanskii "kutaa kiromoosomii" filate, akkasumas hiikni kun amma hiika Wiinklar caalaa bal'aa ta'uu qaba.[2] Jiinomiin haplooyid kiromoosomii saffisa sanyii tokkoo qofa.
Jechi ‘jiinoomii’ jedhu addatti tuuta DNA niwukilaraa guutuu (‘jiinoomii niwukilaraa’) jechuudhaaf hojiirra ooluu danda’a garuu akkuma jiinooma maaytookondriyaa ykn jiinoomii kilooroopilaastii orgaaneelota DNA mataa isaanii of keessaa qaban irrattis fayyadamuu ni danda’ama.