Nam'a (Inzaayimii)

Inzaayimii ykn nam'a jechuun si'eesitoota jiree yoo ta’an, isaanis adda durummaan pirootiinota irraa kan ijaaramaniidha. Walnyaatinsa keemikaalaa lubbu qabeeyyii keessatti uumamu haala mijeessuu fi to’achuu keessatti gahee murteessaa qabu. Inzaayimoonni molakiyuulota addaa olaanaa ta’anii fi caasaa addaa garsadee kan qaban yoo ta’u, kunis sabisteeretoota adda ta’an waliin akka hidhaman kan isaan dandeessisudha. Adda ta’uun kun boca dabalataa fi amaloota keemikaalaa iddoo sochii inzaayimii fi sabisteeretii irraa kan maddudha. Moleekiyuuliin sabisteeretii bakka sochii inzaayimii tokkoo keessatti yeroo seenu, kompileeksii inzaayimii-sabsteeretii uuma. walxaxni kun jijjiirama keemikaalaa kan raawwatu yoo ta’u, kunis jijjiirama sabisteeretiin gara oomishaatti ykn oomishaatti akka jijjiiramu taasisa.

Inzaayimoonni saffisa walnyaatinsa baayookeemikaalaa haalaan waan guddisaniif jireenyaaf barbaachisoo dha. Inzaayimoonni anniisaa hojiitti hiikuu walnyaatinsi tokko akka itti fufuuf barbaachisu gadi buusuun adeemsi baayoloojii saffisa mijaawaa ta’een akka uumamu dandeessisu. Osoo inzaayimoonni hin jiraatin, walnyaatinsi seelii barbaachisaa taʼe hedduun jireenya itti fufsiisuuf baayʼee suuta jedha ture. Inzaayimoonni adeemsa baayoloojii bal’aa keessatti hirmaatu, kunis bullaa’insa nyaataa, oomisha anniisaa, baay’ina DNA,fi walnyaatinsa pirootiinii dabalatee. Yeroo baay’ee walnyaatinsa sadarkaa filannoo olaanaa qabu substrate addaa ykn Gurminzaayimii tokkoof siyeesuu. Dambiin sochii inzaayimii orgaanizimii tokko keessatti tokkijjataa(homeostasis) eeguuf murteessaadha, sababiin isaas karaa meetaabolii irratti to’annoo sirrii ta’e kan hayyamuu fi yeroo fi bakka barbaachisutti walnyaatinsi akka uumamu waan taasisuufi.