Tapha ijoollee

Taphni ijoollee gosoota afoolaa keessaa isa tokko. Ummaatni Oromoo ol-adeemaasaa/daa’imman isaa taphoota adda addaatiin aadaa, seenaa , duudhaa, safuufi jireenya hawwaasummallee barsiifata. Taphni ijollee, afaaniin taphatamu yeroo baayyee galgalaafi yeroo boqqonna yommuu maatiin walitti qabamu taphatama. Taphni ijoollee gosa baayyee qaba; naannoodhaa naannoottis garaagarummaa qabaachuu mala. Akkuma gosaan garaagara ta’ees ergaa/barnoota garagara dabarsa.

Gosoota tapha ijoollee

Kan Golee maali?

Taphni, "Kan Golee maali?" jedhamu kun naannoo Wallaggaa Dhihaatti kan beekamudha. Namoota lamaan taphatama. Tokko ni gaafata, tokko deebii kenna. Gaaffiifi deebiin kun saffisaan gaggeeffama. Gaafataan gaaffii dogoggorsiisaa/dogoggoraa giddun gaafata. Gaafatamaan gaaffii kanaaf deebii sirrii yoo kennuu baate, ni mo’atame jechuudha.

Gaafataan “Kan golee maali?” jedhee irra deddeebiidhaan gaafata. Gaafatamaanis, “Meeshaalee mana keessaa kan qophii nyaataaf tajaajilan” saffisaan maqaa dha’uudhaan deebii kenna. Gaaffiin dogoggorsiisaa giddun gaafatamus, “Akkoon kee maali?” kan jedhudha. Gaafatamaan deebii, “nama/abalu” jedhu akka kennu eegama. Dogoggoraan deebii maqaa meeshaalee yoo deebise garuu, ni mo’aatame jechuudha. Taphicha irra deddeebiin dheerassanii tapachuun ni danda’aama.

Kan Golee Maali?

Fkn.               Gaafataa                                Gaafatamaa

                       Kan golee maali?                            Eelee

                       Kan golee maali?                            Gemmii/Sumsuma

                       Kan golee maalii?                           Okkotee

                       Akkoon kee maalii?                     Nama   

                       Akkoon kee maalii?                     Jabanaa   X