Foon

UmmanniOromoo nyaata aadaa baayyee qaba. Ummanni Oromoo baayyee fi lafa ballaarra kan jiraatu waan ta'eef naannoo adda addaatti nyaata adda addaatu jira. Kan bukkeetti nyaanni Oromiyaa maratti beekkamus baayyetu jira.

Nyaata aadaa Oromoo ballifnee bakka lamatti qooduu dandeenya: nyaata yeroo hunda nyaatamu, fi nyaata akk addaatti nyaatamu. Nyaata yeroo hunda nyaataman kan jedhaman nyaata ummanni Oromoo gannas ta'ee bona, birraas ta'ee arfaasa nyaatu, kan yeroo baayyee mana keessatti qophaawu jechuu dha. Fakkenyaaf, buddenaa baadudhaan/ittoodhan nyaachuu, akaawwii, buddena/maxinoo aannaniin/itittuun nyaachuu fi kkf. Nyaanni akka addaatti nyaatamu nyaata yeroo baayyee hin qophhofne fi kan akka addaatti yeroo muraasa qofa qophaawu. Akka fakkeenyaatti, ancooteen nyaata ayyaanarratti nyaatama. Nyaanni akka cuukoo, qorii, gorsoddoma, fi kkf ammo yeroo fira dubbisuuf deeman kan firaaf/nama jaalataniif fuudhanii dhaqani dha. Nyaanni akkasii kun mana keessatti maatin akka nyaatuuf baayyee hin qophaawu.

Nyaannii aadaa Oromoo baayyeensaa dhadhaa of keessaa qaba. Kun immoo Oromoon loon waan sirriitti qabuuf, dhadhaadhaan nyaata isaa miyeessee nyaata.

Nyaata aadaa Oromoo beekkamaan keessaa:

Waaddii-foonmuramee ibiddarratti waaddame

Ancootee- nyaata baayyinaanOromiyaa DhihaanaannooWallaggaattibeekkamu

Baaduu-aannanraasaniidhadhaanerga irraa bahee booda baadun nyaataaf oola.

Marqaa- ummataOromoobiratti marqaan baayyee jalatamaa dha.

Caccabsaa- maxinoo kukkutyaniidhadhaabaqsanii itti naquun qophaa'a

Qoocco- Qooccoon baayyinaanOromiyaa DhihaanaannooWallaggakeessatti beekkamaa dha. Kun qoccoo kan ummataGuraageebiratti baayyinaan beekkamu sana miti.

Ittoo- Ittoon waan adda addaarraa qophaa'a: muduraa, foon, midhaan ittoof ta'u kan akka baaqelaa, daangulee, gaayyoo irraa qophaa'a

Buddeen (Buddeena)- buddeenni nyaata ummanniOromooyeroo baayyee nyaatu yoo ta'u ittoo ykn baadudhaan nyaatama.

Chuukkoo- a sweet flavor of whole grain also known asbesso; flavored with butter and spices

Cororsaa- Cororsaan baayyinaanOromiyaa DhihaanaannooWallaggakeessatti nyaata jaalatamaa dha.

Qorii- baayyinaan akaawwiigarbuurraaqophaa'a

Cuukkoo- Cuukkoongarbuufidhadhaarraaqopha'aa. Cuukkoon nyaata baayyee jaalatamaa dha.

Gorsoddoma- kun naannoo Shawaa Dhihaatti (Gindabarat) nyaata beekkamu yoo ta'uqamadiiirraa qophaa'a

aadaa mana itti ijaaran,

aadaa fuudhaa fi heerumaa,

aadaa irreechaa,

aadaa sirna ittiin bulmaataa

aadaa ateetee,

aadaa sirbaa,

aadaa ittiin wal dhibdee furatan,

fi kan biroo hedduu qaba.